دلهره

«دلهره» اثر بانانا یوشیموتو، نخستین‌بار در سال۱۹۸۸ منتشر شد، که توانست بار دیگر جایگاه یوشیموتو را به‌عنوان نویسنده‌ای نادر با صدایی آرام، شفاف و رویاگونه تثبیت کند.
«دلهره» با سبک آشنای یوشیموتو، مرز میان واقعیت، رویا، خاطره و حس را در هم می‌ریزد. این اثر در ژانر ادبی-روانشناختی قرار می‌گیرد و مضامینی چون شهود، حافظه، از دست‌دادگی و پیوندهای عاطفی خانوادگی را با زبانی ساده و تغزلی روایت می‌کند. نثر یوشیموتو به‌ظاهر ساده است، اما سرشار از لایه‌های نمادین، ایجاز شاعرانه و عواطف پنهانی است که از دل صحنه‌های عادی، لحظاتی وهم‌آلود، شاعرانه و گاه مالیخولیایی می‌سازد. در خلاصه‌ای از داستان، یایویی، دختر نوزده‌ساله‌ای که در خانواده‌ای معمولی و روستایی رشد کرده، با حسی عجیب از فراموشی و خلأ درونی روبه‌روست؛ گویی چیزی در کودکی‌اش جا مانده که اکنون فقدانش او را به‌شدت آزار می‌دهد. او دارای نوعی روشن‌بینی نیمه‌هشیار است؛ مثلا می‌داند چه کسی تماس می‌گیرد، پیش از آنکه تلفن زنگ بزند. در پی این حس، به خانه‌ی عمه‌اش، یوکینوی مرموز و منزوی، نقل مکان می‌کند و در آن فضای فرسوده، در میان فیلم‌های ترسناک و شیرینی‌های نوستالژیک، رویاهایش شدت می‌گیرند. اما ناپدید شدن ناگهانی یوکینو، یایویی و برادر کوچکش تتسوئو را به سفری درونی و بیرونی می‌کشاند؛ از توکیو تا کوه اوسور، جایی میان مرزهای زندگی و مرگ، تا پرده از خاطرات فراموش‌شده و رازهای خانوادگی بردارند. مضامین مرکزی رمان، حول فرایند احیای حافظه، همزیستی فراموشی و هویت، و پیوندهای نادیدنی خانوادگی می‌چرخند. یوشیموتو این فرض را مطرح می‌کند که گاه فراموش کردن نیز می‌تواند به‌اندازه‌ی به یاد آوردن، هویت‌ساز باشد. استفاده‌ی او از تصاویر رویاگونه و خاطرات مبهم ۸میلی‌متری، فضایی ایجاد می‌کند که در آن شهود، خاطره و درک احساسی در هم تنیده‌اند. «دلهره» بیش از آنکه داستانی روایی باشد، مکاشفه‌ای روان‌شناسانه است. شخصیت‌ها در رمان بیشتر نماد و حامل دگردیسی هستند تا شخصیت‌هایی با کشمکش‌های دراماتیک کلاسیک: یایویی هم کودک است، هم پیشگو؛ هم سردرگم و هم در حال بیداری. یوکینو ترکیبی از زخم، انزوا و بصیرت مرموز است. تتسوئو در سکوتش، حمایت‌گر و پیونددهنده‌ی روایت است. حتی شخصیت‌های فرعی نیز با حال‌وهوایی رویایی و شبح‌وار، بیشتر به طنین فضایی روایت می‌افزایند تا اینکه کنش خاصی را پیش ببرند. انتشار انگلیسی این اثر پس از ۳۵ سال، بازخوردهای مثبتی به‌دنبال داشت. Publisher’s Weekly از ایجاز و انسجام روایت تمجید کرد: «هیچ واژه‌ای در این روایت از دست نمی‌رود.» Kirkus Reviews آن را «ارزشمند به‌انتظار نشستن» برای مخاطبان انگلیسی‌زبان دانست. Spectator با وجود انتقاداتی جزئی، آن را «ظریف، باریک اما جادویی» توصیف کرد. در میان خوانندگان ردیت، رمان تحسین‌شده است و بسیاری آن را به دلیل لحن تغزلی و عمق احساسی‌اش در کنار آثار برجسته‌ی دیگر یوشیموتو همچون آشپزخانه و خاطرات بن‌بست قرار داده‌اند. با این حال، برخی منتقدان نیز به احتمال لغزیدن لحن لطیف اثر به احساسات‌گرایی اشاره کرده‌اند.
«دلهره» نمونه‌ی روشنی از دنیای ادبی یوشیموتو است؛ داستانی لطیف، خلوت و شفاف که مخاطب را در سکوت به درون حافظه و شهود می‌برد. اگرچه از نظر ساختار، کوچک و ساده می‌نماید، اما از نظر عاطفی و فرمی، همچون شعری طولانی درباره‌ی بلوغ، از دست‌دادگی و پیوند نادیدنی افراد با گذشته‌ی خود عمل می‌کند. این کتاب نه‌تنها برای علاقه‌مندان به ادبیات ژاپن، بلکه برای هر خواننده‌ای که در جست‌وجوی داستانی آرام اما اثرگذار درباره‌ی هویت، حافظه و شهود است، تجربه‌ای غنی و به‌یادماندنی خواهد بود.